This is an automatically generated PDF version of the online resource turkey.mom-gmr.org/en/ retrieved on 2024/12/09 at 06:52
Global Media Registry (GMR) & Bianet - all rights reserved, published under Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Bianet LOGO
Global Media Registry

Siyasi İlişkiler

 

TRT ve AA

Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (TRT), 2954 sayılı Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Yasası'ndaki tanımıyla "tarafsız bir kamu tüzel kişiliğine" sahiptir. TRT'nin kamu yayıncılığı (yapıp) yapmadığı, tüm iktidarlar döneminde az çok tartışma konusu oldu. Temmuz 2021’de, 4 yıllık görev süresi sona eren TRT Genel Müdürü İbrahim Eren'in yerine Mehmet Zahid Sobacı atandı. Sobacı, daha önce gazetecileri hedef alması ve iktidardaki AKP ile yakın bağları ile tanınan Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı’nda (SETA) görev yapmıştı. TRT’nin yeni Yönetim Kurulu Başkanı ise Prof. Dr. Ahmet Albayrak oldu.

14 Temmuz 2021’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile TRT’nin tüm yönetim kurulu değiştirildi ve yönetim kurulu üye sayısı yediden dokuza çıkarıldı. Kararname ile önceki yönetmelikte “Genel Müdür, Yönetim Kurulunun başkanıdır” ibaresiyle aynı isim tarafından yürütüleceği belirtilen TRT Yönetim Kurulu Başkanlığı ve TRT Genel Müdürlüğü fonksiyonları ayrıldı. 

Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI), Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle TRT'nin yönetim kuruluna hükümet destekçisi Sabah gazetesi yazarı Hilal Kaplan gibi hükümete yakın isimlerin atanmasına tepki gösterdi. TRT'nin eski özerk yapısına kavuşması için 2018 tarihli kararnamenin değiştirilmesini talep etti.

Temmuz 2018'de yayımlanan 2018/2 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ile TRT, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’na bağlanmıştı.

Anadolu Ajansı (AA) ise, çoğunluk hissesi Hazine Müsteşarlığı'nda olan resmi haber ajansıdır. Finansal durumu sıklıkla gündeme gelen AA'ya ilişkin Temmuz 2014 tarihli haberlerde, medya kuruluşlarının ajansa üyelik bedeli olarak 1,2 milyon Türk Lirası (yaklaşık 423.000 ABD Doları) borcunun olduğu ifade edilmişti. 

Anadolu Ajansı (AA) Genel Müdürü Şenol Kazancı, AA'da göreve başladığı Aralık 2014'ten önceki üç yıl boyunca Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın danışmanlığını yapmıştı.

 

Radyo ve Televizyon Üst Kurulu

Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) 1994'te “Radyo ve Televizyon Girişimleri ve Yayınlarının Kurulmasına İlişkin Yasa” gereğince kuruldu. Kurulun sorumlulukları arasında yayıncılık için düzenlemeler yapmak, lisans vermek ve yayıncıların izlenmesi yer alıyor.

RTÜK partilerin gösterdiği adaylar arasından Meclis’in seçtiği dokuz üyeden oluşuyor. 25 Ocak 2021’de yapılan seçimle, 2 yıllık görev süresi biten Ebubekir Şahin yeniden RTÜK Başkanı seçildi. RTÜK Başkan Vekili ise Arif Fırtına. 

Haziran 2021’de RTÜK üyeliklerinde boşalan üç kişilik kontenjan için AKP kontenjanından iki isim ve MHP kontenjanından bir isim seçildi. Ağustos 2021 itibariyle RTÜK’te dördü AKP, ikisi CHP, biri MHP, biri HDP kontenjanlarından toplam sekiz üye bulunuyor. Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'nın 6-8 Ekim 2014 Kobanî protestolarıyla ilgili yürüttüğü soruşturma kapsamında RTÜK'ün HDP üyesi Ali Ürküt gözaltına alınarak tutuklandı. Ürküt Ekim 2021 itibariyle halen cezaevinde.

RTÜK’ün CHP kontenjanından üyesi Faruk Bildirici RTÜK başkanı Şahin’in TÜRKSAT ve Basın İlan Kurumu (BİK) yönetim kurullarına üyeliği bulunduğunu açıklayarak, Şahin’in “RTÜK’teki görevlerinden çekilmiş sayılması” için TBMM ve RTÜK Başkanlığına dilekçe verdi. Bildirici Şahin'in istifasını istedi. Bunun üstüne Faruk Bildirici’nin RTÜK üyeliği, RTÜK Başkanı Şahin’in teklifiyle yapılan oylama sonucunda altıya karşı iki oyla 31 Ekim 2019’da düşürüldü.

Temmuz 2018'de yayınlanan 2018/2 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ile RTÜK, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlandı. 

Ekonomik çıkarlar ön planda

En büyük 40 medya kuruluşuna sahip olan şirket ortaklarının çoğu iş insanları. Bu medya şirketlerinin 6’sı (Doğuş, Demirören, Albayrak, Ciner, Kalyon, İhlas) inşaat, enerji, maden ve turizm sektörlerinde iş yapıyor.

Örneğin, son birkaç yıldır; Albayrak, Kalyon, İhlas ve Doğuş Grupları, üçüncü havalimanından metro inşaatına ve kentsel dönüşüm projelerine kadar çok çeşitli ve çok önemli kamu ihaleleri aldı. Bu yatırımlar "Ticari Çıkarlar" sayfasında ayrıntısıyla inceleniyor. Medya dışı sektörlerde faaliyet gösterince kâr, siyaset ve editöryel tercihler iç içe geçiyor.

Doğan Grubu tüm medya varlıklarını Mart 2018’de Demirören Grubuna satarak medya sektöründen çekildi. En büyük 4 medya kuruluşuna (Doğuş, Demirören, Ciner, Kalyon) sahip şirketler, Albayrak, İhlas ve Türk Medya Grup olmak üzere toplam 7 şirket MOM tarafından yapılan izleyici paydalarına göre 40 medya kuruluşunun yarısından fazlasının yayınını yapıyor. Bu 40 medya kuruluşu arasında, sekiz gazete (Sabah, Türkiye, Takvim, Habertürk, Milliyet, Yeni Şafak, Akşam, Posta), beş TV kanalı (ATV, A Haber, SHOW TV, Star TV, Kanal D), beş radyo istasyonu (A Haber Radyo, Kral FM, NTV Radyo, HaberTürk Radyo, Radyo D) ve 5 dijital haber portalı (hurriyet.com.tr, milliyet.com.tr, (haberturk.com.tr) sabah.com.tr, takvim.com.tr) var.

Bütün holding sahiplerinin biyografilerinin detayları Şahıslar sayfasında görülebilir. Demirören ve Albayrak aileleri, Ömer Faruk Kalyoncu, Zeki Yeşildağ ve Zekeriya Karaman'ın ekonomik faaliyetleri ve siyasi ilişkileri bu kapsamda özel bir durum arz ediyor.

• Demirören Ailesi (Erdoğan Demirören’in çocukları: Fikret Tayfun Demirören, Yıldırım Demirören, Meltem Oktay). Demirören ailesinin madencilik, enerji ve inşaat sektörlerinden gelen servetinin 1-1,5 milyar dolar civarında olduğu tahmin ediliyor. Holding’in tüm hisseleri, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la yakın ilişkileri olan Demirören ailesine ait. Demirören medya Milliyet gazetesine ve 31 Ekim 2018’de kapatılan ancak dijital olarak yayın hayatına devam eden Vatan gazetesine sahipti. Demirören Grup, Mart 2018’de Doğan Grubu’nun tüm medya varlıklarını 916 milyon dolara satın aldı. Grup şu an Hürriyet, Posta ve Fanatik gazetelerin de dahil olduğu dört gazeteye; iki televizyon kanalına (Kanal D ve CNN Türk), bir haber ajansına (DHA) sahip. Demirören Grubu'nun Aralık 2018'de kapanana kadar bir dağıtım şirketi (YAYSAT) de vardı.

Erdoğan Demirören, 8 Haziran 2018'de vefat edene kadar “Demirören Holding A.Ş.” holdingin en büyük hissedarıydı.

• Albayrak ailesinin altı oğlu (Ahmet, Nuri, Bayram, Kazım, Muzaffer ve Mustafa Albayrak kardeşler) Yeni Şafak gazetesinin ve yedi dergi ve iki televizyonun sahibi olan Albayrak Yayın Holding'in hissedarlarıdır. Grup, özellikle 1990'lardan beri belediyelerden pek çok kamu ihalesi aldı ve bu ihalelere ilişkin usulsüzlük iddialarına konu oldu. Grubun sahip olduğu araç şirketi Tümosan, 2015'de Milli Savunma Bakanlığı'nın 190 milyon Euro'luk tank yapımı ihalesini aldı. Albayrak Grubu’nun iktidar partisiyle yakın ilişkiler içinde olduğu biliniyor. 

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nde Ekrem İmamoğlu’nun Haziran 2019 seçimlerinde göreve gelmesinin ardından araç israfı çok konuşulmuş, ihtiyaç fazlası araçlar Yenikapı’da sergilenmişti. Bu araçların Nuri Albayrak’ın damadı Adem Altunsoy’un başkanı olduğu Platform Turizm Taşımacılık şirketine ait olduğu biliniyor. Aynı şirket 2020 yılı personel servis ihalesini de kazanmıştı.

• Ömer Faruk Kalyoncu: Kalyon Grubu gazete, radyo, televizyon, internet haber portalı, haber ajansı, dergicilik, inşaat ve enerji sektörlerinde faaliyet gösteriyor. Gruptan Turkuvaz Medya Grup sahibi Zirve Holding'in CEO'su Ömer Faruk Kalyoncu, Kalyon Grup'un kurucusu Hasan Kalyoncu'nun oğludur. Ömer Faruk Kalyoncu, Turkuvaz Grubu'nun sahip olduğu ATV-Sabah yayınlarını almak için Eylül 2013'te Zirve Holding'i kurdu. Zirve Holding beş gazete, dört TV, 15 dergi, üç internet yayını, altı radyonun sahibi.

Rekabet Kurumu 2013 yılında ATV-Sabah'ın Kalyon Grubu'nun sahibi olduğu Zirve Holding'e satışını onayladı. Kalyon Grubu İstanbul üçüncü havalimanı, Mecidiyeköy-Mahmutbey metro inşaatı, Taksim'in yayalaştırılması, Bakırköy Adliyesi, metrobüs hattı, Türkiye-Kıbrıs içme suyu hattı, Başakşehir stadyumu, Çanakkale-Ayancık yolu inşaatı, Kuzey Marmara Otoyolu, Kürtün Hidroelektrik Santrali (HES), Aksu HES, Ordu HES, Kalen ve Aksu HES gibi önemli kamu ihaleleri aldı.

2004'de dönemin başbakanı olan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Ömer Faruk Kalyoncu'nun nikah şahidiydi.

Enerji Eski Bakanı ve Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın damadı Berat Albayrak'ın ağabeyi Serhat Albayrak Turkuvaz Medya Grubu Yönetim Kurulu başkan vekili.

• Zeki Yeşildağ: 2017’de Ethem Sancak'ın sahibi olduğu “Es Yayıncılık” ve tüm medya varlıklarını satın aldı (3 televizyon kanalı, 3 gazete ve bağlı internet siteleri, 2 radyo). Firmanın sermayesi halihazırda 19 milyon 40 bin liradır. 30 Ekim 2017 tarihli Ticaret Sicil Gazetesi'ne göre şirketin tek sahibi. İstanbul Ticaret Odası'na göre, medya sektöründeki yatırımlarına ek olarak, Burak Turizm Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi'nin ortağı ve Kased Enerji Anonim Şirketi'nde yönetim kurulu üyesi.

Kardeşi Hasan Yeşildağ, Erdoğan’a yakınlığıyla biliniyor. AKP'nin 22. dönem milletvekili. Hüseyin Besli'nin "Recep Tayyip Erdoğan, Bir Liderin Doğuşu" kitabına göre, Recep Tayyip Erdoğan cezaevindeyken can güvenliği için kasıtlı bir suç işledi, dört ay hapis cezasına çarptırıldı.

Aralık 2019'da TürkMedya Grubu'nun Güneş ve Star gazeteleri kapatıldı. Güneş gazetesi aynı grubun sahibi olduğu Akşam gazetesinin eki olarak yayımlanmaya başladı. Akşam, en çok okunan on gazete listesinde bulunuyor.

• Zekeriya Karaman, Hayat Görsel Yayıncılık'ın hissedarı ve Beyaz Holding'in CEO'sudur. Yeni Dünya İletişim'in (Kanal 7 TV) ortak kurucusu ve yönetim kurulu üyesi. Yeni Dünya Medya Grubu bünyesinde Kanal 7, Ülke TV, Kanal 7 Avrupa, haber7.com ve Radyo 7 faaliyet gösteriyor. Kanal 7 TV, 1994'te İstanbul Büyükşehir Belediyesi TV kanalı frekansıyla yayına başlamıştı. Almanya'da açılan Deniz Feneri Derneği soruşturması bağlantılı Türkiye'de açılan davada sanıktı. Zekeriya Karaman Temmuz 2011'de "güveni kötüye kullanma ve "özel belgede sahtecilik" suçlamasıyla hapse girdi. 15 Mayıs 2015'te beraat etti, zamanaşımından dava da düştü. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Habib Karaman'ın 2016'da nikah şahidiydi. Karaman'ın eşinin kız kardeşi Erdoğan'ın oğlu Burak Erdoğan'la evli. Hayat Görsel'in diğer hissedarlarından biri olan Mustafa Çelik'in kızı (Sena Nur Çelik) 2015'de AKP'den milletvekili seçildi.

Kanal 7 ve Ülke TV’nin sahibi Beyaz Holding, İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin (İBB) AKP yönetiminde olduğu son sekiz yılda (2011-2018) İBB’den 1 milyar 123 milyon TL’lik ihale aldı.

  • Project by
    Bianet
  • Global Media Registry
  • Co-Funded by
    BMZ
  • Isvec Sverige
  • Heinrich Böll Stiftung